TLREF kredilerinde yüksek faiz sarmalı

Bankacılık sektörü düşük faiz politikası ile haziran sonuna kadar yüzde 10 seviyesinde olan TLREF artı 3-5 puan ekleme ile özel sektöre değişken faizli ticari kredi kullandırırken şimdi TLREF yüzde 34’ü aştı, aylık taksitler ise 7 -15 günde bir güncellenmeye başladı.

Cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesinde uygulanan düşük faiz politikası özel sektörün düşük faizli uzun vadeli TLREF’e endeksli değişken faizli kredi kullanımını da artırdı. Seçimlerin gerçekleştirildiği mayısta bankalar TLREF artı 3-5 puan seviyesinde faiz oranları ile kredi kullandırırken bu kredilerin aylık taksitleri TLREF oranları yüzde 34’e yükseldiğinde özel sektöre maliyet olarak geri döndü. Öyle ki TLREF oynaklığının da artması nedeniyle artık bankacılık sektörü aylık taksitlerde yaptıkları güncellemeyi 7 ila 15 günde bire kadar düşürdü. Özel sektör temsilcileri ise artan maliyetten şikayetçi.

TLREF artı oran da yükseldi TLREF yani Türk Lirası Gecelik Referans Faiz Oranı, finansal sistem tarafından erişilebilir ve uluslararası standartlarla uyumlu bir referans faiz oranı olarak repo piyasasında çok yüksek hacmin geçtiği gecelik işlemlerden Borsa İstanbul tarafından hesaplanıyor. Bu oran 2023'e yüzde 9'un bile altında başlayan TLREF oranı şubat, mart aylarında yüzde 8,45 seviyelerinde bulunuyordu. Nisan, mayıs ve haziran ayında ise yüzde 10 seviyesine yükseldi. Aylık ortalamaya bakıldığında mayısta ortalama yüzde 10 olana TLREF oranı, haziranda yüzde 16,45, temmuzda yüzde 16,65, ağustosta yüzde 23,72, eylülde yüzde 31,49, ekimde yüzde 33,53'e yükselirken kasımda yüzde 34'ü geçti. Mayısa kadar kullandırılan krediler TLREF artı 5 seviyesinde yani yüzde 15 faiz oranı ile tüzel müşterilere sunuldu. Ancak yeni ekonomi yönetimi ve Merkez Bankası’nın politika faizinde yaptığı artırımlar ile parasal sıkılaştırma TLREF oranlarının da hızla yükselmesine neden oldu. Ayrıca bankacılık sektörü artık TLREF artı 5 ile değil TLREF artı 7-10 faiz oranı ile kredi kullandırmaya başladı.

TLREF oranları haziran sonunda ilk politika faizi artırımı ile beraber yüzde 16'nın üzerine çıkarken temmuz ayında yeniden yüzde 13,5 seviyesine geriledi. Ağustos ayı yüzde 20'nin altında 16,5-18 seviyelerinde geçerken temmuz politika faizi artırımının ardından yüzde 20'nin üzerine yükseldi. Eylül ile beraber TLREF oranı yüzde 26,5'i aştı eylül sonunda bu oran yüzde 31,5'i geçti. Ekim ayında ise yüzde 30'un altına gerileyen TLREF kasım ile beraber yüzde 34'ü geçti.

Tüm bu yükselişler değişken faizli yapısıyla özel sektörün mayısta yüzde 15 seviyesinde olan faiz yükü kasım başında yüzde 40’ı aştı. Bankacılık sektörü kaynakları TLREF oranlarında oynaklığın arttığını hatırlatarak TLREF'e endeksli kredilerin geri ödemesinde taksitlerin faiz oranına göre değiştiğini söyledi. Sektör kaynakları aydan aya TLREF çok fazla değiştiği için faiz oranı güncellemeyi 7-15 güne kadar indirildiğini dile getirdi.

FAİZ MALİYETİ SÜREKLİ ARTIYOR

TOBB Hazır Giyim ve Konfeksiyon Sektörü Meclis Başkanı Şeref Fayat, faizlerin yükseliş eğiliminde olduğu bir ortamda, bankaların da Merkez Bankası’nın politika faizini daha da artıracağı beklentisi ile hareket ettiğini, dolayısıyla faizleri sürekli güncellediğini söyledi. Kredi kanalları açılmaya devam etse de kredi maliyetlerinin de bir süre daha artmaya devam edeceğine işaret eden Fayat, “Yılsonuna kadar faizlerde yükseliş ve güncelleme eğiliminin süreceğine inanıyorum. Dolayısıyla yılbaşına kadar faizlerin ‘yükselme stresi’ devam edecek. Yeni yılla birlikte artık beklenti ve maliyet enflasyonunun durduğunu hissettiğimiz anda faiz artışlarının yavaşlayacağını göreceğiz. Bu yüzden şu anda TL reeskont kredileri çok kıymetli, çünkü maliyeti politika faizinin üzerine çıkmıyor. TL reeskont faizi bileşikte yüzde 35’e ulaşırken, ticaride her gün değişen oranlar var, yer yer bu faizin yüzde 60’a hatta yüzde 70’e kadar çıktığını duyduğumuz durumlar oldu. Bu şekilde işletmelerin nakit akışlarını yönetmeleri çok zor” ifadelerini kullandı.

ÇOK ZORDA OLAN TİCARİ KREDİ ALIYOR

İstanbul Tüccarlar Kulübü Başkanı İlker Önel, seçimlerden kamu bankalarının ticari kredi maliyetlerinin TL REF artı 2-3 şeklinde olduğunu, ortalama maliyetin yüzde 18-20 arasında değiştiğini hatırlatırken, seçim sonrası iç talebi yavaşlatma ve sıkılaşma sürecinin sürekli yükselen kredi maliyetleri nedeniyle reel sektörü oldukça zora soktuğunu söyledi. Faizlerin yükselmesini beklediklerini ancak bu kadar hızlı olacağını tahmin etmediklerini dile getiren Önel, şu anda reel sektörün en fazla kullandığı ticari kredilerde ortalama maliyetin kamu bankalarında yüzde 45-50 arasında değiştiğini, şu anda gerçekten zorda olanların kredi talebinde bulunduğunu, bu maliyetlerle içeride ve dışarıda rekabet etmenin mümkün olmadığını belirtti. Önümüzdeki dönemde bu sıkılaştırma eğiliminin devam edeceği beklentisinin, kredi faizlerinde güncellemeleri de artırdığını kaydeden Önel, “Özellikle KOBİ’ler için finansman tarafı şu an kapalı gibi… Firmalar üretim yapmakta dahi zorlanıyorlar. Hammadde ihtiyaçlarını bu şekilde fonlarlardı, ama bu maliyetlerle o da mümkün olmuyor. Firmalar üretim yapmakta dahi zorlanıyorlar” diye konuştu. (Şebnem Turhan-Merve Yiğitcan/EKONOMİ Gazetesi)