Warren’a göre AR-GE: Zenginlik için riskli bir yol

Yayınlama: 20.05.2023 15:45:00 Güncelleme: 20.05.2023 15:59:42

Warren Buffett’ın bakış açısına ve yatırım ilkelerine göre, “Araştırma ve Geliştirme” faaliyetleri bir şirket için kritik öneme sahip. Bu önemin çıkış noktası ise, rekabetten kaynaklanıyor

Warren’a göre AR-GE: Zenginlik için riskli bir yol

Safa GÜMÜŞ
Günümüzde yatırım caması ve analistler açısından “Araştırma ve Geliştirmeye” aktarılan kaynaklar şirketlerin devamlılığı ve sektörlerindeki rekabeti için çok önemli ve özel olarak belirtilir. Buraya yapılan harcamalar, şirkete yeni ufuklar ve gelir kaynakları açabilecek, onlara doping etkisi yaratacak bir sihirli değnek olarak görülür… Ünlü yatırımcı Warren Buffet içinse bu durum, şirketin milyar dolarlarını, getirisi kesin olmayan yerlere ayırdığı bir kumardır. İşte bu perspektif ve dikkatli bakış açısı, dünyanın en zengin ikinci insanı ve en büyük yatırımcısını yaratmıştır…

Warren Buffett… Yatırım dünyasının, sermaye piyasalarının içinde olan herkesin en az bir kere ismini duyduğu, bazılarının ise büyük hayranlık beslediği ve çoğu insana göre “Amerikan kapitalizminin yarattığı en büyük yatırımcı”. Kuruculuğunu Benjamin Graham’ın üstlendiği değer yatırımı ekolünün en büyük temsilcisi. Hatta bazılarına göre Benjamin Graham’ın hatalarını düzelterek onu dünyanın en zengin ikinci insanı yapmaya yetecek kadar büyük bir zekaya sahip, borsanın “Albert Einstein’ı” Bugün bu değer yatırımı gurusunun gözünden “Araştırma ve Geliştirme” faaliyetlerine bakarak Türk borsasındaki şirketlerin konumlarına değerlendirmeye çalışacağız.

REKABET HER ŞEYDİR

Warren Buffett’ın bakış açısına ve yatırım ilkelerine göre, “Araştırma ve Geliştirme” faaliyetleri bir şirket için kritik öneme sahip. Bu önemin çıkış noktası ise, rekabetten kaynaklanıyor.

Warren Buffet’a göre, sürdürülebilir rekabet uzun vadeli yatırım yapılabilir olan bir şirket için aranan en önemli özellik. Yatırımlarının çoğunda bu rekabet üstünlüğüne sahip olan şirketleri tercih ediyor. Coca-Cola, Wells Fargo, The Washington Post Company, Walmart ve daha nice yatırımları uzun vadede rekabet üstünlüklerini kanıtlamış, kar marjları ve gider kalemleri düzenli olan şirketler.

Bu şirketlerin bazıları “Araştırma ve Geliştirme” için çok az kaynak ayırırken, Wells Fargo, Coca-Cola gibi şirketler ise “Araştırma ve Geliştirme” faaliyetlerine hiç kaynak ayırmamaktadır.

İşte Buffet’a göre bu şirketleri özel kılan şeylerden biriside budur. Şirketler, faaliyet gösterdikleri sektörde rekabetçi kalmak için riskli ve garantisi olmayan “Araştırma ve Geliştirme” faaliyetlerine kaynak ayırmak zorunda değillerdir. Onların sürdürülebilir rekabet üstünlükler, sundukları mal ve hizmetlerin özel olmasından ve marka bilinirliğiyle birlikte gelen güvenden kaynaklanmaktadır…

ARGE ise Buffet’ın yatırım dünyasında kesin olmayan ve şirketlerin kaynaklarını riske atan bir havuzdur. Özellikle teknoloji şirketlerinde bu havuzun hacmi o kadar büyüktür ki, şirketler içini doldurmak için milyonlarca dolar kaynak ayırmak zorundadırlar. Çünkü sattıkları mal ve hizmetin benzeri, rakipleri tarafından da piyasaya sürülmektedir ve rekabete devam edebilmek için zamanla eskiyen bu ürünlerin daha gelişmişini piyasa sürmek önemlidir. Tıpkı Intel gibi…

TEKNOLOJİ SEKTÖRÜNDE TEHLİKE: ARGE BAĞIMLISI ŞİRKETLER

Warren özellikle Intel gibi şirketlerden uzak durur. Onları, geri kazanmaları kesin olmayan ve ayakta durmak için her zaman daha fazlasını harcamaları gerektiği bir “ARGE bağımlısı” olarak görür. Tehlikeyi sezer ve uzak durur… Nitekim Intel düzenli şekilde “Brüt Karı”nın ortalama yüzde 70’ini ARGE için harcar. 2023’ün ilk çeyreğinde şirket, rekabetçi konumunu “canı pahasına” savunmak için “Brüt Karı”nın daha fazlasını ARGE için harcamıştır. Yani bu zarar etmenin daha güzel bir kılıf uydurulmuş halidir…

Üstelik Buff ett için ARGE hakkında en kritik olan şeylerden birisi ise, Marry Buffett’ın “Warren Buffett ve Finansal Tabloların Yorumlanması” adlı kitabında bahsettiği üzere, buraya ayrılan kaynağın bir getirisinin olacağının kesin olmamasıdır. Yani Intel gibi şirketlerin ARGE’ye harcadıkları milyonlarca hatta milyarlarca doların şirkete milyarlarca dolar kazandıracağı ve bunun sürdürülebilir olacağının Türkiye açısından ise değer yatırımını benimseyenler veya daha açık bir tabirle Buffett’ın izinden gidenler açısından bir fikir oluşturması için, halka açık şirketlerin bilanço verilerinden, yaptıkları ARGE harcamalarını ve bu harcamaların şirketin brüt karlarına oranını derledik.

İstanbul Sanayi Odası tarafından her yıl düzenli olarak yayımlanan ve Türkiye’nin en büyük 500 sanayi kuruluşunun listelendiği ISO 500 verilerine göre, halka açık en büyük 10 sanayi kuruluşunun 2021 yılında 2 milyar 254 milyon TL ARGE harcaması yaparken bu tutar 2022 yılının son çeyreğinde 4 milyar 774 milyon TL seviyesine çıktı. Bu şirket başına ortalama yüzde 111’lik bir artışı temsil ediyor. Bu 10 sanayi kurulu içerisinde ARGE harcaması yapmayan tek şirket ise PETKİM.

Aynı dönemde bu şirketlerin brüt karı ise ortalama olarak yüzde 94,19 artıyor. Brüt kardan ortalama olarak daha fazla artan ARGE harcamaları muhtemelen Buffet’ın şüphe ile yaklaşacağı bir şey olurdu.

Ancak bu bakış açısı, ortalamaları baz aldığımız için bize yalnızca genel ve net çerçeveleri olmayan bir fikir verebilir. Bu da Türkiye’nin halka açık en büyük 10 sanayi kuruluşunun ARGE harcamalarının “brüt karlarından” daha hızlı arttığıdır.

Daha dar bir çerçeveyle baktığımızda ise, bu şirketlerin bazılarının neredeyse hiç ARGE harcaması yapmadığını bazılarının ise brüt karlarının yüzde 5’inden biraz fazlasını ARGE’ye ayırdıklarını görüyoruz. Özellikle dikkat çeken şirket ise ARGE harcamalarının brüt kara oranı yüzde 12,69’dan yüzde 15,27’ye çıkan Sasa Polyester.


AR-GE HARCAMALARINDA ÖNCÜ ŞİRKETLER: İNOVASYONUN GÜCÜNE YATIRIM YAPAN ŞİRKETLER

Zaman ilerliyor, teknoloji gelişiyor ve dünya hiç olmadığı kadar hızlı bir şekilde değişiyor. Biz insanların bu hıza yetişmeye çabalaması gibi, değişim büyük yaratıcıları olan şirketlerde, kendi yarattıkları değişim furyasına ayak uydurmaya çalışıyor. Dünya genelindeki şirketler, AR-GE faaliyetlerine önemli yatırımlar yapmaya ve bu hızlı değişimin itici gücü olmaya devam ediyorlar. İşte dünyada AR-GE'nin açık liderleri:

Alphabet Inc. - 39.500.000.000 dolarlık AR-GE harcamasıyla listenin başında yer alıyor. Google'ın ana şirketi olan Alphabet, teknoloji alanında sürekli olarak yenilikçi çözümler geliştirmeye odaklanmaktadır.

1- Meta Platforms Inc. 35.338.000.000 dolarlık ARGE harcamasıyla ikinci sırada bulunuyor. Meta Platforms, sosyal medya alanında liderliğini sürdürmek ve sanal gerçeklik gibi yeni teknolojiler üzerinde çalışmak için AR-GE'ye büyük yatırımlar yapmaktadır.

2- Apple Inc. 26.251.000.000 dolarlık ARGE harcamasıyla Apple, yenilikçi ürünlerini geliştirmek ve teknoloji trendlerine öncülük etmek için büyük çaba sarf etmektedir. iPhone, iPad ve Mac gibi popüler cihazlarının yanı sıra AR-GE çalışmalarına da odaklanmaktadır.

3- Microsoft Corp. 24.512.000.000 dolarlık ARGE harcamasıyla Microsoft, yazılım, bulut hizmetleri ve yapay zeka gibi alanlarda liderliğini korumayı hedeflemektedir. AR-GE faaliyetleri, yeni teknolojilere yatırım yaparak inovasyonu teşvik etmektedir.

4- Samsung Electronics Co Ltd (DR) 19.345.961.657 dolarlık AR-GE harcamasıyla Samsung, elektronik sektöründe önde gelen bir şirkettir. Mobil cihazlar, televizyonlar, bellek çipleri ve diğer teknoloji ürünlerinde AR-GE çalışmalarına önemli yatırımlar yapmaktadır.

“ARGE’YE HARCANAN KAYNAK HER ŞEY DEMEK DEĞİL”

Türkiye’nin halka açık en büyük 10 sanayi kuruluşunun ARGE’ye olan yöneliminin Buffet eğer Türkiye’de yatırım yapsaydı onu ne yönde etkileyeceğini bilmek zor. Çünkü şirketlere yönelik kararlarını yalnızca ARGE’ye odaklanarak vermiyor.

Örneğin Warren’ın şirketi Berksehire Hathaway’in son yayımlanan bilançolarına göre ünlü milyarder ve yatırım gurusunun portföyünün büyük bir kısmını APPLE hisseleri oluşturuyor. Hatta verilen bilgilere göre portföyünün yüzde 44,65 gibi büyük bir çoğunluğunu bu hisse senedi kaplıyor.

Bununla birlikte APPLE, içinde bulunduğu teknoloji sektörü gereğince ARGE harcaması yapmaya müsait bir şirket. Öyle ki APPLE’ın 2023 yılı ilk çeyrek bilançolarına şöyle bir göz atarsak, şirketin 42 milyar dolarlık brüt karına karşılık, 7,5 milyar dolar ARGE harcaması yaptığını görürüz ki bu, şirketin brüt karının neredeyse yüzde 18’lik bir kısmını “Araştırma ve Geliştirme” harcamalarına aktardığını gösterir. Dolayısıyla Buff et’ın bir yatırım kararı alırken, yalnızca ARGE’ye odaklanmadığını bilmek önemlidir.

Warren, ARGE harcamaları olmadan da faaliyet gösterdiği sektörde üstünlük kurabilen şirketleri daha cazip ve çekici bulur. Bununla birlikte görece yüksek miktarda ARGE harcaması yapmasına rağmen, marka bilinirliği açısından küresel çapta bilinen ve içinde bulunduğu sektörde küresel çapta satış yapmayı beceren APPLE gibi şirketler, Warren’ın ARGE duvarını pekte zorlanmadan yıkabilirler.

Milyarder Buffet’ın portföyünü oluşturan şirketlerden APPLE haricinde öne çıkanlar ise enerji şirketleri. Özellikle Warren’ın 2022 yılının başından itibaren enerji devi Occidental’in 211,7 milyon hissesini satın aldığını düşünürsek, yatırım gurusunun enerji şirketlerine olan ilgisini görebiliriz.

Burada Buffett’ın enerj şirketlerin neden cazip bulduğuna dar bilgi vermektense, Warren’ın yatırım yaptığı Occdental’n ve Exxon gibi Warren’ın portföyünde olmayan ama enerji sektöründe rekor karlar elde eden amiral gemlerinin ARGE le olan bağlantısını görmek ve bunlar üzerinden Türkiye’de faaliyet gösteren TÜPRAŞ gibi yerel enerji devlerimizin ARGE le olan alakalarını karşılaştırmak, konunun bütünlüğü açısından daha sağlıklı olacaktır.

Exxon Mobile, dünyanın en büyük enerji şirketler arasında gösterilir. Bununla birlikte şirket petrol, doğalgaz keşfi, üretim, rafinire işlemler ve pazarlaması gibi bir dizi faaliyet bünyesinde barındır. Bütün bu geniş faaliyetler çerçevesinde se şirket, 2023 yılının ilk çeyreğine at yayımladığı bilançolarda “Araştırma ve Geliştirme” faaliyetlerine yönelik bir harcama tutarı belirtilmemiştir. Yani şirket ARGE faaliyetleri için herhangi bir para harcamamıştır.

Aynı durum Warren’ın yen gözdesi Occdental Petroleum için de geçerlidir. Genel çerçevesi ile bu şirkette tıpkı Exxon Mobile gibi petrol, doğalgaz keşfi, üretim, rafinire işlemler ve pazarlaması gibi bir dizi faaliyet yürütür ve şirket bunların hiçbirisi için ARGE harcamasına katlanmak zorunda kalmaz. Onun yerine şirket cüzi miktarda “Arama Giderine” ve Petrol ve Doğal Gaz İşletim Giderine” sahiptir. Yan buradan da anlaşılacağı üzere bu k petrol dev, sattıkları ürünü geliştirmek için herhangi bir para harcamazlar. Bununla birlikte açıklanan raporlarına göz atıldığında, petrol ve doğalgaz çıkartımı veya aranması için gerekli olan makinaların geliştirilmesin de kendileri üstlenmezler. Yan bir başka tabirle, faaliyet göstermedikleri bir alanda gereksiz harcamalar yapmazlar. Ülkemizin en büyük sanayi kuruluşu ve petrol rafinesi konusunda başı çeken şirket Tüpraş’a baktığımızda se durum, bu k küresel sektör paydaşının aksine değişiklik gösteriyor. Ancak değişikliğin miktarı cüzi bir yüzde 0,12…