Altın, STA'nın da kimyasını bozdu!

Türkiye’nin STA imzaladığı 23 ülke ile ticaretinde 2022 yılında yaklaşık 1,2 milyar dolar olan açık, 2023’te 14 milyar dolara çıktı. Açığın artmasında İsviçre’den ve BAE’den ithal edilen 28,6 milyar dolarlık altın etkili oldu.

Türkiye’nin dış ticaret dengesine Serbest Ticaret Anlaşması (STA) yaptığı ülkelerden de negatif sonuç geldi. TÜİK verilerine göre, 2022 yılında 109,5 milyar dolar olan dış ticaret dengesi geçen yıl 106,2 milyar dolara gerilerken, Trademap verilerine göre, STA imzaladığımız ülkelerin dış ticaret açığına olan etkisi 2022 yılında 1,2 milyar dolar iken 2023 yılında yaklaşık 14 milyar dolara yükseldi.

Türkiye’nin STA imzaladığı 22 ülkeye ek olarak AB ile Gümrük Birliği’nden önce Avrupa Serbest Ticaret Birliği (EFTA) ile akdedilmiş olan STA bulunuyor. Türkiye’nin güncel STA’sının olduğu ülkeler arasında; İsrail, Makedonya, Bosna ve Hersek, Filistin, Tunus, Fas, Mısır, Arnavutluk, Gürcistan, Karadağ, Sırbistan, Şili, Mauritius, Güney Kore, Malezya, Moldova, Faroe Adaları, Singapur, Kosova, Venezuela, Birleşik Krallık ve Birleşik Arap Emirlikleri yer alıyor.

Bu ülkelere 2022 yılında 49,1 milyar dolar ihracat yapan Türkiye, buna karşın 50,3 milyar dolarlık ithalat gerçekleştirdi. 2023 yılında ise ihracat yüzde 1,1 düşüşle 48,6 milyar dolara gerilerken, ithalat ise yüzde 24,3 artışla 62,6 milyar dolara yükseldi. İhracatta küresel talepteki daralmanın etkisiyle kısmi düşüş yaşanırken, ithalattaki artışta iki ülke öne çıktı. Birleşik Arap Emirlikleri’nden (BAE) 2022 yılında 4,5 milyar dolar düzeyinde olan ithalat, 2023 yılında 7 milyar dolar artışla 11,5 milyar dolara yükseldi. İsviçre’den ithalat ise 2022 yılındaki 15,3 milyar dolar seviyesinden geçen yıl 19,9 milyar dolara çıktı.

ALTIN VE MÜCEVHER İTHALATI DIŞ AÇIĞI ARTIRDI

Geçen yıl BAE’den yapılan 11,5 milyar dolarlık ithalatın 10,8 milyar dolarını altın, mücevher gibi ürünlerin bulunduğu 71 GTİP kodlu kıymetli taşlar, doğal veya kültür inciler, kıymetli veya yarı kıymetli taşlar, kıymetli metaller, kaplamalı metaller ürün grubu oluşturdu. Bu ürün, BAE’den 2022 yılında 4,5 milyar dolar olarak yapılan toplam ithalatın ise 3,5 milyar dolarını oluşturmuştu. Diğer yandan benzer bir tablo da İsviçre’den yapılan ithalatta dikkat çekti. 2022 yılında 15,3 milyar dolar toplam ithalat yapılan ülkeden 71 GTİP kodlu ürün grubunun ithalatı 13,6 milyar dolar olmuştu. 2023 yılında ise 19,9 milyar dolara yükselen toplam ithalatta bu ürün grubunun tutarı 17,8 milyar dolara yükseldi.

Dış ticaret açığını azaltmak için alınan önlemler kapsamında Hazine ve Maliye Bakanlığı geçen yıl ağustos ayında işlenmemiş altın ithalatına ek vergi ve kota getirmiş, eylül ayında yapılan düzenlemeler ile de uygulamanın kapsamı genişletilmişti. Enerji tedarikinin azaltılmasıyla beraber altına getirilen ek önlemlerle dış ticaret açığındaki gerileme de şubat ayı ile birlikte 7’nci ayına ulaştı. Türkiye, 2023 mayıs ayında 376,4 milyar dolar olan yıllıklandırılmış ithalatını, 2024 şubat ayında 351,8 milyar dolara geriletti. Alınan tedbirler kapsamında 71 GTİP kodlu ürün grubundaki ithalatın da 2024 yılında bir önceki yıla göre gerileyeceği tahmin ediliyor.

KİK İLE KAPSAMLI STA İÇİN MÜZAKERELER BAŞLAYACAK

Ticaret Bakanlığı da dış ticaret dengesini lehe çevirmek için STA’ların güncellenmesi, yenilerinin yapılması için çalışmalarını hızlandırdı. Konu ile ilgili EKONOMİ’ye bilgi veren Ticaret Bakanlığı, “Mal ticaretinin yanı sıra hizmetler, yatırımlar ve kamu alımlarını kapsayan yeni nesil STA’lar ile ihracatımızı artırmayı, sanayimizin rekabetçiliğini güçlendirmeyi ve ülkemize yabancı sermaye çekmeyi hedefliyoruz” açıklamasını yaptı.

Yürürlükte olan 23 STA ve 4 TTA ile Türkiye’nin ticaret anlaşmaları ağı noktasında dünyada ilk 10’da yer aldığını belirten bakanlık yetkilileri, “Önümüzdeki süreçte güncellenen Türkiye-Gürcistan STA’sının ve kapsamı genişletilen Türkiye-Azerbaycan TTA’sının onay sürecini tamamlamayı hedefliyoruz. Benzer şekilde, Ukrayna ve Katar STA’larının da onay süreçlerinin tamamlanması planlanmaktadır. Öte yandan, Moldova ile STA genişletme müzakerelerimiz devam etmektedir. Yine en önemli ticaret ortaklarımızdan Birleşik Krallık ile 2021 yılından beri yürürlükte olan STA’mızı ileri tarım tavizleri, hizmetler ve yatırımları içerecek şekilde genişletmek amacıyla bu yıl içerisinde müzakerelere başlamayı hedefliyoruz. Son olarak, Türkiye ile Körfez Arap Ülkeleri İşbirliği Konseyi (KİK) arasında bir STA imzalanmasına yönelik temaslarımız devam ediyor. Önümüzdeki dönemde kapsamlı bir STA’nın imzalanması amacıyla müzakerelere başlamayı planlıyoruz” bilgisini verdi.

TÜRKİYE TTA’DA 3 MİLYAR DOLAR ARTI YAZDI

STA’nın yanı sıra Türkiye’nin Tercihli Ticaret Anlaşmaları (TTA) imzaladığı 4 ülke ise Azerbaycan, Pakistan, İran ve Özbekistan. Türkiye bu ülkelerle dış ticarette ise fazla veriyor. 2022’de 6,3 milyar dolar olan TTA kapsamındaki ithalat geçen yıl yüzde 16,2 düşüşle 5,3 milyar dolara geriledi. İhracat tarafında ise 2022 yılında 8,3 milyar dolar olan ihracat 2023’te yüzde 3 artışla 8,5 milyar dolara yükseldi. (İmam Güneş/EKONOMİ Gazetesi)